“Een cruciale stap, doch kennis en cultuur zijn essentieel.”
De Wet rechtspositie gesloten jeugdhulp (Wrpgj), die per 1 januari 2024 van kracht is, vormt een cruciale stap in de bescherming van kwetsbare jongeren in gesloten instellingen. De wet onderstreept dat hun rechten niet ophouden bij de deur en stelt het ‘nee, tenzij’-beginsel centraal: vrijheidsbeperking mag alleen als uiterste redmiddel worden ingezet, niet als standaardoplossing.
Waarom deze wet nodig was
De invoering van de Wrpgj is ontegenzeggelijk noodzakelijk geweest. Gesloten jeugdhulp, bedoeld als laatste redmiddel, is één van de meest ingrijpende maatregelen die men kan treffen in het leven van een kind. Jongeren in gesloten instellingen dragen vaak al een rugzak vol trauma en kwetsbaarheden. De wet beoogt hun rechtspositie te versterken en daarmee hun welzijn te verbeteren. Vrijheidsbeperkende maatregelen vergroten kwetsbaarheden en kunnen leiden tot extra trauma — precies wat deze jongeren niet nodig hebben.
Wetgeving mag geen stap terug zijn
Dat er wordt gewerkt aan een wetsvoorstel dat insluiting van jongeren die een gevaar vormen voor anderen op de eigen kamer weer mogelijk maakt, schuurt met waar de Wrpgj voor staat. De uitdaging ligt niet in een nieuwe wetgeving, maar in de uitvoering en de noodzakelijke cultuurverandering in de praktijk.
Tussen wet en pedagogiek
Er bestaat een duidelijke kloof tussen wetgeving en pedagogiek. Onderzoek laat zien dat professionals de Wrpgj vaak ervaren als een controlerend instrument, in plaats van een kader dat juist pedagogische ruimte biedt. Kinderrechten — zoals het recht op ontwikkeling, onderwijs en contact met familie, zouden geen afvinklijst moeten zijn, maar een kompas. Een houvast om te zoeken naar de minst ingrijpende en best passende oplossingen voor het kind. Dat vraagt om kennis, vertrouwen en ondersteuning, zodat professionals niet hoeven te schipperen tussen regels, maar kunnen handelen met hart en geweten.
Structurele knelpunten in de praktijk
De uitvoering van de Wrpgj staat onder druk door structurele problemen in de jeugdzorg: personeelstekorten, lange wachtlijsten en financiële druk. Wanneer passend en gespecialiseerd personeel ontbreekt, dreigt vrijheidsbeperking alsnog een (noodgedwongen) uitweg te worden. Het risico bestaat dat de Wrpgj een papieren tijger wordt, zolang de randvoorwaarden voor een humane en kinderrechtenconforme aanpak niet op orde zijn.
Waakzaam blijven op wat ertoe doet
Kritiekpunten, zoals die van de Kinderombudsman over de beroepstermijnen en de invulling van ‘het belang van het kind’, hebben betrekking op concrete onderdelen van het beleid. Juist deze details zijn van invloed op de dagelijkse praktijk voor jongeren in een gesloten setting, waaronder hun veiligheid, de ervaren zorg en de mogelijkheden voor ontwikkeling.
Conclusie: de wet staat, nu de praktijk
De invoering van de Wrpgj is een krachtig statement tegen onnodige vrijheidsbeperking. Laat deze wet een aanmoediging zijn om te blijven investeren in kennis, een kinderrechtenbewuste professionele cultuur en het oplossen van structurele knelpunten binnen de jeugdzorg. De juridische structuur staat. Nu moet de praktijk volgen.
"Als kwaliteitsmedewerker binnen het sociaal domein zet ik mij graag samen met organisaties in voor het welzijn van onze jeugd en moedig ik aan om te blijven investeren in echte garanties voor kwetsbare jongeren."
Geschreven door Deanne, kwaliteitsmedewerker binnen het sociaal domein.
